Helen Kimin Karısıydı? Felsefenin Aynasında Aşk, Sahiplik ve Varoluş
Bir filozof için soru sormak, cevabı bulmaktan daha değerlidir. “Helen kimin karısıydı?” sorusu, yalnızca bir tarihsel merak değil; etik, epistemoloji ve ontolojinin derinliklerinde yankılanan bir sorgulamadır. Çünkü bu soru, insanın aşkı, sahipliği ve kimliği nasıl tanımladığına dair kadim bir bilme çabasıdır. Helen, bir kadından öte bir düşünce biçimidir — ve onun “kime ait olduğu” tartışması, aslında varlığın anlamına dair bir metafordur.
Etik Perspektif: Aşkın Sınırları ve Sahip Olmanın Ahlakı
Helen, mitolojiye göre Sparta Kralı Menelaos’un karısıydı. Fakat Troya Prensi Paris tarafından kaçırılması — ya da bazı anlatılara göre kendi isteğiyle gitmesi — tarih boyunca ahlaki bir ikilemin sembolü olmuştur. Burada asıl mesele, aşkın doğasıyla ilgilidir: Aşk bir sahiplik midir, yoksa özgür bir yönelim mi?
Etik açıdan bakıldığında, Helen’in eylemi “ihanet” ya da “özgürlük” olarak okunabilir. Eğer aşk, iki bireyin özgür iradesine dayanıyorsa, Helen’in seçimi onun etik özerkliğini gösterir. Fakat toplumsal düzen açısından, bu eylem “düzenin bozulması” anlamına gelir. Böylece ahlak ile özgürlük arasındaki klasik çatışma yeniden doğar.
Aşkın mülkiyetle özdeşleştirildiği bir dünyada, “Helen kimin karısıydı?” sorusu aslında şunu sorar: İnsan bir başkasına ne kadar “ait” olabilir?
Belki de Helen kimsenin karısı değildi — çünkü aşk, sahip olunacak bir şey değil, paylaşılan bir deneyimdir.
Epistemolojik Bakış: Bilginin Sınırları ve Hikâyenin Gerçeği
Epistemoloji, yani bilginin doğasıyla ilgilenen felsefe dalı, bu soruya başka bir katman ekler: “Helen gerçekten kimin karısıydı?” sorusunun yanıtı, hangi kaynağa inandığımıza göre değişir. Homeros’un İlyadasında Helen Menelaos’a aittir. Euripides’in Helen tragedyasında ise, Troya’ya giden yalnızca Helen’in bir hayaletidir; gerçek Helen Mısır’da gizlenmiştir.
Bu durumda bilgi, gölgeyle gerçek arasında kalır. Epistemolojik olarak bu, bilginin güvenilirliğini sorgular: Gerçeği kim anlatıyor?
Bir anlatı, bir topluluğun inancına dönüştüğünde, “doğru” artık nesnel değil, kolektif bir uzlaşıya dayanır. Helen’in hikâyesi, tarihsel gerçeklikten çok, anlatının inandırıcılığıyla var olur. Böylece, bilginin kendisi de bir inşa sürecidir — tıpkı mitler gibi.
“Helen kimin karısıydı?” sorusu burada bir bilgi meselesinden çıkar, bir anlatı sorusuna dönüşür. Çünkü bazen hakikat, kelimelerin arasına gizlenir; bazen de sessizlikte yankılanır.
Ontolojik Derinlik: Var Olmak, Görülmek ve Sahip Olunmak
Ontoloji, yani varlığın anlamını sorgulayan felsefe, Helen’in hikâyesinde en sarsıcı biçimiyle karşımıza çıkar. Helen, güzelliğiyle var olur; onun varlığı başkalarının bakışıyla tanımlanır. Bu bakış, onun özünü biçimlendirir. Helen, kendisi midir; yoksa başkalarının arzularının yansıması mı?
Bir varlığı “birine ait” kılmak, onun ontolojik statüsünü değiştirmektir. Helen’in “Menelaos’un karısı” olarak tanımlanması, onun kimliğini bir erkeğin adıyla sınırlamak anlamına gelir. Oysa varlık, bağımsız bir öz taşır. Sahiplik, varoluşun özünü değil, görünümünü belirler. Helen, sahip olunduğu için değil, hatırlandığı için vardır. Onun hikâyesi, varlığın anlatıyla ölümsüzleştiğinin bir kanıtıdır.
Bu noktada ontolojik bir paradoks doğar: Helen bir kişiden çok bir simgedir; bu nedenle onun “kime ait” olduğu sorusu, varoluşun kime ait olduğu sorusuna dönüşür.
Varlık, sahiplilikle değil, anlamla biçimlenir.
Felsefi Bir Bütünlük: Sahip Olmak mı, Anlamak mı?
Felsefi olarak bakıldığında, “Helen kimin karısıydı?” sorusu insanın en temel arayışlarını kesiştirir:
Etik olarak özgürlüğü, epistemolojik olarak hakikati, ontolojik olarak varoluşu.
Bu üç düzlemde de sonuç aynıdır: Hiç kimse, hiçbir insana bütünüyle sahip olamaz. Çünkü sahiplik, bir yanılsamadır; anlam, özgürlükten doğar.
Helen, insanlığın “sahip olma” arzusunun sembolüdür. Onun uğruna savaşlar yapılır, şehirler yanar, destanlar yazılır. Ama sonunda geriye kalan, yalnızca bir düşüncedir: Aşk mı, mülkiyet mi, varoluş mu?
Sonuç: Felsefenin Sessiz Sorusu
Helen kimin karısıydı? Belki de hiçbirinin, belki de herkesin. Çünkü her çağ, Helen’i yeniden sahiplenir; her düşünür, onu yeniden tanımlar.
Bu nedenle, bu soru bitmez — yalnızca derinleşir.
Okuyucuya Soru:
Bir insan, sevdiği birine sahip olabilir mi, yoksa onu yalnızca anlayabilir mi?
Ve eğer anlamak, sahip olmaktan daha derinse — o zaman gerçek aşk hangisidir?